نگاهی به وضعیت رسانه های جمعی در ایران

نگاهی به وضعیت رسانه های جمعی در ایران

به بهانه روز خبرنگار

رسانه های جمعی، تعامل یا برخورد

حسین زندی، ناهید زندی

در ساده ترین تعریفی که از رسانه ارائه می شود کارکردی چون زبان برای آن قائل می شوند و آنرا واسطه ای برای برقراری ارتباط می دانند: «رسانه یک واسطه ی عینی و عملی در فرآیندهای برقراری ارتباط است.» (دینداری فرکوش،1388 :19) اما این تعریف با گذر زمان گسترش یافته و دچار دگرگونی هایی شده است. در تعریف های جدیدتر انواع رسانه ها و کارکرد های آن نیز مد نظر قرار گرفته است و در نوع تعریف نقشی تاثیرگذار ایفا می کند. در گذشته های بسیار دور ارتباط از طریق غیر کلامی و کلامی صورت می گرفت، در ارتباط غیر کلامی از ابزاری چون نقاشی، دود و آتش، ایما و اشاره و... بهره می گرفتند و ارتباط کلامی از راه زبان و به صورت گفتاری و شنیداری صورت می پذیرفت، اما با اختراع خط و به وجود آمدن نظام انتشار ارتباط شکلی نوین یافت و ارتباط مکتوب جای ارتباط شفاهی را گرفت. ژان کازنو معتقد است  پس از انتشار شفاهی ،انتشار از طریق نسخ خطی و انتشار از طریق مطالب چاپی به وجود می آیند.( کازنو،1378 :18)

در زمینه ی انتشار شفاهی شاید یکی از بارزترین مثال ها را در ایران باستان بتوان یافت که با عنوان سنت شفاهی از آن یاد می شود. وجود "گوسان هایی " که در دربار پادشاهان و شاهک های اشکانی به نقالی می پرداختند و ادامه سنت روایی آن ها را در نقالان و شاهنامه خوانان امروزی می توان یافت و همچنین حفظ متون دینی از جمله اوستا را در این حوزه می توان بررسی کرد. موسیقی جلوه ی دیگری از این مساله است وجود کولیان یا لولیان در دربار بهرام گور و موسیقیدانانی چون باربد و نکیسا در روزگار ساسانی نشان از بهره گیری گسترده از این هنر در راستای انتقال پیام است که می توان گفت تا امروز خاصیت رسانه ای بودن خود را حفظ کرده است.

اما اختراع خط علاوه بر اینکه به کمک ارتباط های فردی شتافت کمک شایان ذکری به ارتباطات جمعی کرد. سنگ نوشته های به جا مانده از روزگار هخامنشی که معمولا بر سر راه های ارتباطی کنده شده اند گواهی بر این مدعاست. به طور مثال سنگ نوشته ی بیستون که برسر راه همدان به کرمانشاه کنده شده است (همدان در آن روزگار پایتخت تابستانی بود ه و این راه یکی از پر رفت و آمدترین راه ها) به سه زبان فارسی باستان ،ایلامی و اکدی است و بهره گیری از زبان های گوناگون برای سهولت خوانش این متون توسط بینندگان این نوشته (مخاطبان) بوده که از جای جای شاهنشاهی پهناور هخامنشی از این راه می گذشتند یا فرمان هایی که با بهره گیری از زبان های مختلف بر روی پوست، چوب یا گل پخته در چند نسخه می نوشتند و به ایالت های گوناگون می فرستادند، به انتشار اخبار کمک می کرد.

نسخ خطی بازمانده از روزگاران کهن نیز گاه در ارتباط فردی و گاه در ارتباط جمعی نقش رسانه را ایفا کرده است. فرمان های شاهی که نسخه ی خطی از آن ها بر جای مانده گاه به وسیله ی جارچیان به اطلاع مردم می رسیده و گاه با نصب بر روی در و دیوار شهر، نمونه ی دیگر انتشار روزنامه های خطی و حتی شبنامه هایی است که با اهداف گوناگون منتشر می شده است. به هر روی پیش از پدید آمدن صنعت چاپ استنساخ یکی از راه های پراکندن دانش و آگاهی به شمار می رفت. صنعت چاپ ابتدا با انتشار کتاب و بعد ها با انتشار روزنامه ها و مجله ها خدمت بزرگی به پیشرفت زندگی اجتماعی بشر کرد. این پیشرفت روز به روز پرسرعت پیشروی خود افزود و رسانه های دیگری را به مخاطبان عرضه کرد ، از تلویزیون و ماهواره تا اینترنت و ... و جالب آنکه این چابک سوار سر باز ایستادن نیز ندارد و همچنان می تازد!

ناگفته نماند « ارتباط انسان ها اساس شکل گیری جامعه ی انسانی به معنای واقعی است و بسط و تراکم ارتباطات موجبات بسط و تعالی فرهنگ را فراهم میسازد.» ( ساروخانی،1389: 21)

 انواع رسانه :

1-رسانه های نوشتاری مانند کتاب و مطبوعات

همان گونه که اشاره شد با صنعت چاپ کتاب های خطی جای خود را به کتاب های چاپی دادند ولی« از اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم که صنعت چاپ توسعه ی واقعی یافت ،مطبوعات نیز رفته رفته خصوصیات امروزی را به دست آوردند و انتشار کتاب ها را تحت الشعاع قرار دادند. از این زمان نویسندگان و کسانی که به امر چاپ می پرداختند طبقه ی ممتاز مطبوعاتی شدند. برای پاسخ به احتیاج روز افزون مردم به اخبار ، انتشار مطبوعات از جهت زمانی تابع نظم خاصی شد.» (معتمد نژاد،1386 :64)

نقش و عملکرد مطبوعات تا حدی پیش رفت که در کنار ارکان سه گانه قدرت – مقننه، قضاییه و مجریه – در نظام های دموکراسی به عنوان " رکن چهارم دموکراسی" شهره شد. (همان:65)

مطبوعات خود دارای تقسیم بندی های گوناگونی است ، با توجه به زمان انتشار  به روزنامه،هفته نامه، دو هفته نامه، ماهنامه فصل نامه و... تقسیم می شود یا با توجه به سلیقه ی مخاطب به نشریات خبری، تحلیلی، علمی، ترویجی ،پژوهشی و... تقسیم می شود. اما تقسیم بندی تخصصی تر نشریات با توجه به موضوع آن ها است که به نشریات سیاسی،نظامی، اقتصادی و اجتماعی تقسیم می شود که هر یک زیر مجموعه هایی نیز دارد.(قندی، 1387 :از87 تا114)

2- رسانه های شنیداری مانند رادیو،ضبط صوت، گرامافون و...

«با ظهور رادیو و استفاده از امواج برای انتقال پیام هی گوناگون انسانی، وضع انحصاری وسایل ارتباطی چاپی از بین رفت.» (معتمدنژاد، 1386 :67)  رادیو با بهره گیری از صدا ،گفتار و موسیقی بار دیگر ارتباط کلامی را زنده کرد.

3- رسانه های دیداری مانند سینما ،تلویزیون، اینترنت و...

با تکمیل فن عکاسی و فیلمبرداری و تهیه وسایل نمایش و انتقال عکس ها وتصویرهای متحرک وسایل ارتباطی دیداری- شنیداری به وجود آمدند گرچه در ابتدا این فن آوری تنها در کشور های پیشرفته وجود داشت اما به زودی به ابزاری جهانی بدل شدند با بهره گیری از آن ها در راه جهانی شدن گام های غیر قابل بازگشتی برداشته شد که شاید به زودی فرهنگ های جوامع کوچک را محکوم به نابودی کند و ضربه های جبران ناپذیری به برخی  نمود های فرهنگی وارد آورد. شاید بتوان نشریات الکترونیکی را نیز به فهرست رسانه های دیداری افزود چراکه با گسترش اینترنت و کارکردهای آن در زندگی شهروندان، سرعت ، دسترسی آسان، پایین بودن هزینه ها و برداشته شدن مرزهای جغرافیایی در فضای مجازی ، روز به روز مخاطبان بیشتری به این فن آوری روی می آورند و نشریات الکترونیکی کم کم  جای مطبوعات چاپی را می گیرد.

4-رسانه های ابزاری مانند اعلامیه، بروشور، پوستر، تابلوهای اعلانات، فیلم های تبلیغی (تیزر) ،سخنرانی ها و...

5-رسانه های نهادی : رسانه های نهادی یا رسانه های گروهی به امثال روابط عمومی ها، شرکت های انتشاراتی،بنیاد های سینمایی، رادیو، تلویزیون،دفاتر مطبوعات و مانند این ها اطلاق می شود.

6- رسانه های فرا نهادی مانند خبرگزاری ها، بنگاه ها سخن پراکنی، شبکه های ماهواره ای و... (دیندارفرکوش، 1388 :19 و20)

عناصر اصلی ارتباط  که عبارتند از فرستنده، پیام، وسیله ی ارتباط، گیرنده ی پیام و تاثیر ارتباط (ساروخانی،1389: 37) در تمام این رسانه ها وجود دارد اما با توجه به نوع رسانه  گاه برخی عناصر کم رنگ تر و برخی دیگر پررنگ تر جلوه می کنند.

تفاوت در شیوه ی انتشار پیام ،پیام ها و شرایط دریافت آن ها از ویژگی هایی است که این رسانه ها را از هم متمایز می کند.

ویژگی های رسانه های ارتباط جمعی نوین:

1-سرعت انتشار:

سریع و آنی بودن ارتباطات جمعی معاصر از مهمترین خصلت های آن به شما می رود... در عصر حاضر انتشار جریان رویدادها از طریق وسایل ارتباط جمعی به ویژه  رادیو و تلویزیون گاهی اوقات به حدی سریع و فوری انجام میشود که کاملا غیر قابل تصور به نظر می رسد به همین سبب حالت غافلگیری و شگفت انگیزی در اطلاع گیرندگان پدید می آورد.

2 – مداومت انتشار:

اکنون وسایل مختلف ارتباط جمعی بدون انقطاع در تمام ساعات شبانه روز فعالیت می کنند و به طور منظم و مداوم، پیام های فراوان خود را در اختیار استفاده کنندگان می گذارد... و در این راه مکمل یکدیگرند.

3- وسعت جهانی حوزه ی انتشار:

 قدرت پخش و حوزه ی انتشار وسایل ارتباط جمعی در دوره ی معاصر  افزایش و گسترش فوق العاده یافته است... اکنون خبرگزاری های ملی و بین المللی ، به کمک خبر نگاران خود  با استفاده از تکنیک های جدید مخابراتی ، اطلاعات فراوانی از سراسر جهان به دست می آورند و به مطبوعات و رادیوها و تلویزیون ها عرضه می کنند تا در اختیار خوانندگان، شنوندگان و بینندگان بگذارند.

4- فراوانی و گوناگونی محتوا :

وسایل ارتباط جمعی برای پاسخ گویی به نیازهای روز افزون استفاده کنندگان و جلب توجه هرچه بیشتر آنان پیام های بسیار فراوان و گوناگون منتشر می کنند.در کشور های پیشرفته، فراوانی مطالب و برنامه های خبری و تفریحی و تبلیغی وسایل ارتباطی معاصر به حدی است که خوانندگان و شنوندگان و بینندگان، اغلب در برابر هجوم سیل آسای آن ها، خود را حیران و سرگردان احساس می کنند و چون امکان استفاده از تمام آن ها را ندارند ،فقط به آنچه مورد علاقه  یا نیاز انان است ،توجه می نمایند. (معتمدنژاد،1386:162تا179)

وظایف و کار کردها:

1-وظایف خبری و آموزشی:

شاید مهمترین کارکرد رسانه ها جنبه ی آموزشی آن ها و آگاهی دادن به مخاطب باشد که در کنار خانواده و مدرسه توانسته است سهم بزرگی را در آموزش بر عهده گیرد و به سبب در دسترس بودن همیشگی آن نام " آموزش دائمی" را به خود اختصاص دهد. «وظیفه و نقش اساسی وسایل ارتباطی ،انتشار رویدادهای اجتماعی است  و همین امر به انسان امکان می دهد محیط زندگی را بهتر بشناسد و با توجه به آن احتیاجات فردی یا جمعی خود را مرتفع سازد، در برابر دیگران راه و رسم شایسته ای پیش گیرد، اندیشه های خوب به دست آورد و قضاوت های درست نشان دهد و به طور کلی عضوی از اعضای جامعه با آگاهی کامل به حقوق و مسئولیت های خویش و با آزادی و آسایش به زندگی ادامه دهد... با تجزیه و تحلیل وظایف خبری وسایل ارتباطی ، می توان نقش آموزشی و پرورشی آن ها را که محصول انتشار اطلاعات عینی و ارئه ی روش های صحیح زندگی است ،نیز معرفی کرد.باید دانست که وسایل ارتباطی با تهیه و انتشار خبرهای گوناگون علمی و فرهنگی می توانند معلومات جدید و اکتشافات تازه را در اختیار افراد بگذارند، افق دید آنها را گسترش دهند و تامین نیازهای آنان را تسهیل و تسریع نمایند.» (معتمد نژاد، 1386 :4)

البته ناگفته پیداست در این اطلاع رسانی  «رسالت آنان در انتقال سریع ، بی طرفانه و آگاهی بخش اخبار  و وقایع دنیای ما است، از همین رو است که این وسایل کوچک شدن کره ی زمین و همسایگی ساکنان آن را موجب شده اند.» (ساروخانی،1389 :86) در راستای این خبر رسانی رسانه ها وظیفه دارند آگاهی های درستی به مخاطب ارائه دهند تا او با کسب این آگاهی ها به تحلیل ساده تر اخبار و تصمیم گیری راحت تر و درست تر بپردازد.

2-وظایف راهنمایی و رهبری:

« در نظام های دموکراسی ،روزنامه ها،مجله ها و رادیوها و تلویزیون ها و سینماها می توانند در راه گسترش ارتباط بین رهبری کنندگان و رهبری شوندگان خدمات مهمی انجام دهند و به عنوان آینه ی تمام نمای افکار عمومی ،در جلب همکاری مردم و مشارکت  دادن آن ها در امور اجتماعی تاثیر فراوان به جا گذارند. در صورتی که در نظام های استبدادی و دیکتاتوری که بین فرمانروایان و فرمانبرداران ،روابط آزاد و رضایت آمیز وجود ندارد وسایل ارتباطی معمولا به ابزارهای تبلیغات سیاسی در جوامع دارای نظام های آمرانه،همه از یک طرفه بودن نقش وسایل ارتباطی منعکس ساختن آمال و افکار عمومی در این نوع جوامع ناشی می شود.( معتمد نژاد ،1386 :6)

3-وظایف تفریحی و تبلیغی :

نقش تفریحی رسانه ها به هیچ روی قابل انکار نیست چرا که برخی از برنامه ها و نوشتار ها سبب سرگرم کردن مخاطب می شوند و آرامش روانی هرچند اندک و مقطعی را به انسان ماشینی و گرفتار روزمرگی هدیه می کند،از خستگی و اضطراب های او می کاهد و برای لحظاتی او را از تنهایی می رهاند. «خبر ها، مطالب و داستان های مصور مطبوعات ،برنامه های موسیقی و هنری رادیوها و تلویزیون ها ، فیلم های متنوع تلویزیونی و سینمایی،اکنون در تمام اوقات شبانه روز می توانند انسان ها را سرگرم کنند و آنان را از غوغا و اضطراب محیط کار و زندگی یا رنج تنهایی دور نگهدارد و برای آن ها یک محیط فراغت و آسایش مناسب ایجاد نمایند.» (معتمدنژاد، 1386 :7)

نقش تبلیغی رسانه می تواند سیاسی یا اقتصادی  و مثبت یا منفی باشد و هدف خود را با توجه به این تقسیم بندی تعریف کند، «هر گاه وسایل ارتباطی ، نقش تبلیغاتی را با توجه به خواست ها و نیازهای عمومی انجام دهند و در زمینه ی سیاسی، به ارشاد مردم و پیش بینی و تامین وسایل آزادی و آسایش آنان همت گمارند و در زمینه های اقتصادی به راهنمایی افراد برای خرید کالا ها و انجام خدمات اکتفا کنند،این وظیفه نیز در کنار وظایف خبری و آموزشی و اجتماعی دیگر ،مناسب  و مطلوب خواهد بود. » (معتمدنژاد، 1386 :8و9)

اما اگر رسانه ها به تحمیل قدرت حاکمان یاری رسانند و به صورت ابزاری در اختیار اهداف تبلیغاتی ایدئولوژی ها و فرمانروایان قرار گیرند کارکرد مثبت خود را از دست می دهند،در زمینه ی اقتصادی نیز اگر رسانه ها به ابزار سرمایه داران برای ترغیب مردم به خرید غیر ضروری و حتی غیر استاندارد بدل شوند کارکرد منفی آن ها بیشتر از کارکرد مثبتشان جلوه گر می شود.

علاوه بر این ها رسانه ها کارکرد های دیگری نیز دارند که کم و بیش همگام و همسو با دیگر اهدافند و از مهمترین آن ها می توان به معرفی فرهنگ و تمدن و بسط و اشاعه ی فرهنگ اشاره کرد که با جهانی شدن ارتباطی تنگاتنگ دارند .علاوه برآنکه کشور های قدرتمند توانسته اند با به کار گیری رسانه ها فرهنگ خود را در جوامع کم تر توسعه یافته و در حال توسعه معرفی کرده و اشاعه دهند، کشور های در حال توسعه توانسته اند با بهره گیری از این تکنولوژی به معرفی فرهنگ خود بپردازند.

تقسیم بندی دکتر باقر ساروخانی اندکی با این تقسیم بندی متفاوت است. وی وظایف رسانه را به پنج بخش عمده تقسیم کرده است:

1-نقش های تفریحی

2- نقش های خبری

3- نقش های همگن سازی یا توده سازی  بدین معنا که  «با ورود وسایل ارتباط جمعی به جامعه،خرده فرهنگ ها ،فرهنگ های خاص و مجزا ،ناپدید می شوند به نوعی تمامی ساکنان یک جامعه تشابه می پذیرند و در سبک زندگی، علایق و خواست ها از الگو های مشابهی که وسایل ارتباط جمعی به آنان می دهند، برخوردار می شوند... » (ساروخانی، 1389 :88)

4- آگاه سازی

5-احساس تعلق مشترک (ساروخانی،1389 :83 تا94)

وضعیت رسانه در ایران:

 امروزه از رسانه ها با عنوان ابزار و نهاد اجتماعی یاد می شود ولی وضعیت در ایران شاید کمی با جهان متفاوت باشد  چرا که با وجود همپایی ایران با کشورهای توسعه یافته در روزنامه نگاری در عرصه های دیگر رسانه نتوانسته ایم چنانکه باید و شاید عمل کنیم و همین امر سبب شده از حرکت جهانی باز مانیم و مسایلی مانند بومی نبودن فناوری رسانه ای ما را دچار برخوردی چندگانه  کند.

به ویژه این که ورود و استفاده ی فن آوری رسانه ای با قبح اجتماعی و محدودیت های دولتی همراه بوده است. به طور مثال استفاده از ویدئو یا ماهواره ابتدا منع قانونی داشته و به مرور زمان پذیرفته می شود این پذیرش با هدر رفتن زمان، سرمایه و ظرفیت های رسانه ای همراه بوده است اما این محدودیت ها نتوانسته از پیشرفت رسانه ها جلوگیری کند. زاده شدن رسانه های نوین ،زندگی را دچار تحولاتی گسترده کرده و در سرعت بخشیدن به زندگی و تندتر کردن ریتم زیستن، بسیار موثر بوده است.

مورد دیگر سانسور و محدودیت که با روش های گوناگون اعمال می شود و آنقدر گسترده است که حتی می توان در رفتارهای فردی در قالب خود سانسوری مشاهده کرد که از عرف جامعه و موانع قانونی سرچشمه می گیرد. از دیگر سو سانسور دولتی که بر تمام زوایای رسانه ها اعم از تلویزیون، رادیو، مطبوعات، اینترنت و کتاب سایه افکنده است هزینه ای گزاف را بر منافع ملی تحمیل می کند اما نیاز مردم به رسانه و کسب آگاهی ، تحت تاثیر جهانی شدن سبب می شود با وجود اینکه شاید اندکی کندتر از حرکت جهانی ِ خبر، در نهایت مردم ایران هم توشه ای از این خوان برگیرند. اما محدودیت در رسانه به ویژه رسانه های تصویری از این هم فراتر می رود. در اختیار گرفتن تمام رسانه های دیداری و شنیداری از سوی دولت ها باعث شده سلیقه ای خاص بر این رسانه ها حاکم شود و همگن شدن و توده ای شدن آن هم در نازل ترین شکل خود نمود یابد و در نتیجه پایین آمدن سطح سلیقه ی مردم را سبب شود. مسئله ی احترام به مخاطب که در رسانه های ایران کمتر به چشم می خورد نیز در گرایش مردم به رسانه های غیر رسمی و خارجی بی تاثیر نمی تواند باشد.

در حالی که آزادی رسانه ای و حتی خصوصی سازی در عرصه ی رسانه فضایی رقابتی را به وجود می آورد که کارهای قوی تر و متنوع تری را به ارمغان می آورد و همین امر سبب می شود که مخاطبانی که نمی توانند از طریق رسانه ی دولتی به نیاز های خود دست یابند نیازهایشان را در رسانه های فرا ملی و آزاد بجویند.با این وجود به نظر می رسد مبارزه کردن با رسانه های نوین اتلاف زمان است و ناگزیر باید با این موجود کنار آمد و آن را به عنوان مهمانی ناخوانده پذیرفت زیرا ممکن است به زودی ابزار هایی به بازار آیند که غیرقابل پیشگیری، فیلتر و پارازیت باشد گرچه این محدودیت ها تنها می تواند اطلاع رسانی را به تاخیر اندازد و به هیچ روی  نمی تواند از انتشار اخبار جلوگیری کند.

امروزه در کنار غول های رسانه ای و امپراتوری های خبری ریزرسانه هایی مانند ایمیل و وبلاگ و... که زیر مجموعه ی اینترنت به شمار می آیند ، تحولی بزرگ در امور رسانه ای ایجاد کرده است.با توجه به اینکه ایرانیان مردمی شفاهی هستند و گفتگو های رو در رو را بیشتر می پسندند امروزه رسانه های نوین مانند فیس بوک ، با مهیا کردن فضای گفتگو و تبادل نظر توانسته است تا حدودی به نیازهای آنان پاسخ گوید و به تقویت سنت تعامل و تحمل در جامعه یاری رساند.                                  

منابع:

1-معتمدنژاد ،کاظم. 1386، وسایل ارتباط جمعی ،تهران ،انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چ ششم

2-ساروخانی، باقر. 1389، جامعه شناسی ارتباطات، تهران، انتشارات اطلاعات، چ بیست و چهارم

3- دینداری فرکوش،فیروز و حسین صدری نیا، 1388، روابط عمومی و رسانه، تهران، نشر سایه روشن،چ سوم

4-قندی،حسین. 1387،روزنامه نگاری تخصصی، تهران،دفتر مطالعات و توسعه ی رسانه،چ دوم

5-کازنو،ژان. 1387،جامعه شناسی  وسایل ارتباط جمعی، ترجمه باقرساروخانی و منوچهر محسنی،تهران ،انتشارات اطلاعات، چ نهم

نقش آموزش جوامع محلی در بحران محیط زیست

 

نقش آموزش جوامع محلی در بحران محیط زیست

به یاد محیط بان شهید عبدالله یاری

حسین زندی فعال مدنی

مردادماه سال گذشته استان همدان وبه شکل کلی همه مردم به خصوص جامعه محیط بانان کشور شاهد اتفاق تلخی بودند.شهید عبدالله یاری محیط بان منطقه لشکردرملایر 13 مرداد ماه سال گذشته دراثر شلیک گلوله از سوی یکی از شکارچیان متخلف به شهادت رسید .هدف از بازخوانی این اتفاق نه تکرارتلخی آن بود که تذکری دوباره و دوباره به همه شهروندان و مسئولان برای حفظ ونگهداری محیط زیست است .مقابله وممانعت از تکراراین وقایع تلخ هم به آموزش های شهروندی وابسته است .وهم پیگیری ودلسوزی بیش از پیش مسئولان امر به ویژه مدیران کل محیط زیست ، بخش صدور مجوز شکارتوسط معاونت مهمات واسلحه دراستان ها ونیروی انتظامی را طلب می کند. اتفاق های مشابه در استان های دیگر چون استان لرستان و واقعه فجیع کشتن توله خرس ها ویا رویداد شهادت محیط بانان در سنندج همواره با موج انزجار وناراحتی از سوی همگان همراه بوده است .باید به یاد داشته باشیم حفاظت وپاسبانی از محیط زیست به خصوص مناطق حفاظت شده عزمی ملی را می طلبد تا یاریگران این عرصه، محیط بانان جان برکف ،نیز با دلگرمی وقوت قلب بیش از پیش به انجام وظایف خطیر خود بپردازند.

 چندسال پیش معصومه ابتکار ریاست سابق سازمان محیط زیست کشور دریک گفتگوی تلویزیونی عنوان کرد که «محیط زیست در ایران مانند چرخ پنجم درشکه است » این سخن پیام مهمی داشت که همچنان نشنیده مانده است و روز به روز از اهمیت داشتن آن فاصله گرفته می شود. واز این سازمان ومسئله محیط زیست، گاهی به عنوان زینت المجالس در همایش، سمینار و یا جلسه دولتی نامی برده می شود. محیط زیست در هر کشوری دو بال دارد که یکی دولت و دیگری مردم است. و حلقه ارتباطی این دو بال نهادهای مدنی است که هر جا مردم کم کاری می کنند و دولت کم توجهی نشان می دهد این حلقه واسطه به کمک می آید و فاصله را ترمیم می کند در کشور ما بنابر ضعف آموزش همگانی از طریق رسانه ها و مراکز آموزشی مردم رابطه و نگاه درستی با محیط زیست ندارند . و همان طور که اشاره شد نهادهای دولتی نیز به مثابه چرخ پنجم درشکه به محیط زیست می نگرند تا جایی که دیگر نهادهای دولتی این سازمان را به رسمیت نمی شناسند و درستی این سخن را در طرح های عمرانی مانند سدسازی ها که بدون مجوز سازمان محیط زیست احداث شد و بعدها مورد مناقشه قرار گرفت می توان فهمید. ویا اگر در انتخابات گذشته به شعارها و اهداف برنامه های کاندیداهای مجلس و شوراها توجه کرده باشیم نشانی از برنامه های محیط زیستی نمی بینیم . حتی در برنامه های کاندیداهای ریاست جمهوری هم اگر برنامه ای بود در اولویت های پایانی قرار می گرفت. این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته امروز اولویت نخست محیط زیست است.هر مسئولی پیش از سر کار آمدن و قبل از هربرنامه ای ، برنامه محیط زیستی ارائه می کند ومردم نیز اورا بر اساس نگاهش به محیط زیست می پزیرند. پس به نظر می رسد با وجود بحران آب که این روزها مسئله انکارناپذیری است، موضوع ریزگردها ، نابودی جنگل ها، تشدید بیابان زایی و نابودی گونه های جانوری و.... تحول بزرگی در مدیریت کلان کشور را می طلبد  تا بحران حل شود.  بنابر تحقیقی که به تازگی سازمان فضایی «ناسا» انجام دادهاست  مسئله اصلی ایران مسئله آب است و یران از کشورهای است که در سی سال آینده روز به روز خشکتر می شود.پس محیط زیست باید اولویت نخست در آینده قرار گیرد. اما همان طور که گفته شد نقش نهادهای مدنی را در برخورد با مشکلات نمی توان نادیده گرفت به ویژه در امر آموزش جوامع محلی ، نیروهای داوطلب و سازمان های مردم نهاد می توانند نقش تعیین کننده ای داشته باشند .و در کناررسانه ها و نهادهای آموزشی مانند آموزش و پرورش و وزارت علوم به آموزش های تکمیلی اقدام کنند و در توانمندسازی نسل جوان و جوامع محلی تلاش کنند . باید توجه کرد بیشتر مردم با تبعات آسیب های زیست محیطی آشنا نیستند ومسئله آموزش ضروری تر از هر زمانی به نظر می رسد. توانمندسازی می تواند از روستاها آغاز شود که در معرض مستقیم مشکلات محیط زیستی هستند . در سال های گذشته برخی نهادها در این زمینه تلاش های موفقی داشتند که می تواند الگوی دیگر نهادها قرار گیرد و دولت در جهت تسهیل درارائه مجوز تشکیل و تقویت نهادهی مدنی می تواند سازمان های مردم نهاد را حمایت کند تا تلاشی در جهت توسعه پایدار در محیط زیست صورت گیرد. برنامه ریزی و عملکرد در سطح کلان وظیفه دولت است اما سازمان های مردم نهاد اینروزها بیش از پیش باید برنامه ها واهداف خود را دنبال کنند.

روزنامه همشهری : شنبه 12 مرداد 1392 شماره 6034 ویژه نامه همدان

سند 120ساله از نام خلیج‌فارس در کلکسیون کبریت‌های یک مجموعه‌دار ایرانی یافت شد

سند 120ساله از نام خلیج‌فارس در کلکسیون کبریت‌های یک مجموعه‌دار ایرانی یافت شد

عربستان و امارات خریدارکبریت سلطنتی خلیج فارس

فرهنگ و تاریخ > میراث‌ایران- کلکسیون کبریت‌های یک مجموعه‌دار، سندی تاریخی از نام خلیج‌فارس را رونمایی کرد.

حسین زندی از دوستداران میراث فرهنگی همدان با انتشار این خبر اعلام کرد که یکی از کبریت‌های موجود در میان مجموعه کبریت‌های یک مجموعه‌دار ایرانی مشخص کرد که نام خلیج‌فارس بیش از یک قرن پیش هم مورد استفاده بوده است.براساس این گزارش، سند جدید از نام خلیج‌فارس که متعلق به 120سال قبل است در میان کبریت‌های احمد ایلیات‌کاشانی ‌- مردی که 30سال از عمر خود را مجموعه کبریت( آن هم از نوع کبریت‎های سلطنتی) جمع آوری کرده است- پیدا شد.

یک کبریت در مجموعه ایلیات کاشانی یافت شده است که یک «کبریت سلطنتی بین‌المللی‌» است. این اثر تاریخی کم‌نظیر در این مجموعه کبریت‌ها که به پرچم زیبای ایران نیز مزین است، براساس تحقیقات کاشانی 120سال پیش در کشور چکسلواکی سابق تولید شده و تنها 4نمونه از آن در دنیا وجود دارد.روی کبریت، تصویر یک زن ایرانی با دامن سبز دیده می‌شود و اطراف وی نیز دریای مازندران و خلیج‌فارس به همراه 5استان قرار گرفته است. گفته می‌شود این نقشه کوچک‌ترین نقشه کشف‌شده ایران است که دست‌ساز بوده با آب، طلا و رنگ ساخته شده است.

قرار است تصویر این سند به‌زودی در کتاب انجمن مجموعه‌داران ایران منتشر شود. کبریت‌های مشابه کشورهای دیگر نیز که توسط کمپانی چکسلواکی تولید شده عکس پادشاهان و رهبران را دارد و تنها کبریت ایران است که به‌جای تصویر پادشاه، نقشه ایران بر آن طراحی شده ‌است.

ایلیات‌کاشانی، 30سال از عمر خود را برای گردآوری مجموعه‌اش صرف کرده و در 2زمینه عکس‌های تاریخی و کبریت فعالیت دارد.وی که بزرگ‌ترین مجموعه‌دار کبریت در ایران است، ارزش کبریت‌هایش حتی با بزرگ‌ترین مجموعه‌داران بزرگ دنیا رقابت می‌کند.ایلیات‌کاشانی می‌گوید: کبریت و عکس کمتر مورد توجه مجموعه‌داران قرار گرفته اما از مهم‌ترین اشیای قیمتی هستند. کمپانی‌هایی که کبریت تولید می‌کردند با عنوان رسانه تبلیغاتی به کبریت نگاه می‌کردند(حتی قبل از جراید، سینما و تلویزیون) و به‌همین دلیل تصاویر خوبی دارند.

به گفته وی، تاریخچه کبریت‌سازی ایران از کبریت‌هایی با نشان پرچم ایران- روس که در روسیه تولید می‌شد، آغاز می‌شود. بعدها کبریت با امضای ناصرالدین‌شاه در ایران تولید ‌شد. سپس کارخانه به تهران منتقل و پرچم روسیه حذف و پس از آن کبریت با نشان شیر و خورشید تولید شد.

وی این کبریت را یک اثر تاریخی و سندی برای خلیج‌فارس خواند و گفت: بیشتر این کبریت‌ها در حراج ساتبی فروخته می‌شود و قیمت پایه آنها از 1000دلار شروع شده و گاهی به 100هزار دلار نیز می‌رسد.آنطور که ایلیات‌کاشانی می‌گوید، پیشنهادهایی از کشورهای عربی برای فروش این کبریت به او داده شده که وی از فروش آن به اعراب خودداری کرده است.وی می‌گوید: از دوبی، برج جمال عبدالناصر و عربستان پیشنهادهایی برای خرید این کبریت ارائه شد اما این اثر متعلق به ایران و ایرانی‌هاست و باید در کشور نگهداری شود البته فضایی برای نمایش آن در اختیار ندارم و در گنجینه خصوصی نگهداری‌اش می‌کنم.

احمد ایلیات‌کاشانی، مجموعه‌دار کبریت‌های سلطنتی و عکس‌های تاریخی می‌گوید: مشکل سازمان میراث فرهنگی این است که بودجه در دست کسانی است که آن را به‌هدر می‌دهند. انتظار این است که دولت از آرشیوهای ملی حمایت کند. البته ما هیچ پولی از دولت نمی‌خواهیم، کمک هم خواهیم کرد. ما به سازمان میراث فرهنگی کمک می‌کنیم. هرچه آنها آورده داشته باشند، ما در انجمن مجموعه‌داران 10برابر خدمات خواهیم داد؛ به‌شرط اینکه حسن‌نیت داشته باشند. ما انتظار داریم به سمت ایجاد موزه‌های خصوصی برویم به‌دلیل اینکه عامل ترویج گردشگری می‌شود و از میراث تاریخی حفاظت و شغل ایجاد می‌کند. اگر دولت خانه‌های تاریخی را تملک کند، هزینه آن را به‌طور مثال با افزایش یک درصد عوارض بر یک کالای خاص مانند سیگار می‌توان تأمین کرد.

وی آرشیو عکس‌های تاریخی‌اش را مجموعه‌ای متشکل از عکس‌های سلاطین ایران، رجال سیاسی، رجال بین‌المللی دوره قاجار و پهلوی اول خواند و می‌افزاید: همه عکس‌ها اصل است و از کارت‌ویزیت‌های عکاسخانه‌های جهان در تمام کشورهای جهان مجموعه عکس داریم. عکس‌های آثار عکاس‌باشی، عبدالله قاجار، سورگین، روسی‌خان، ناصرالدین‌شاه و جهانگیرخان مصور را در گنجینه شخصی دارم. آرشیو بین‌المللی من مربوط به دوره پهلوی اول است که شروع پایه‌های کارخانه‌ها، تصاویر بناهای تاریخی که تخریب یا نابود شده‌اند را قبل از نابودی و بعد از نابودی در اختیار دارم.

ایلیات‌کاشانی که سیاهی‌لشکر فیلم سربداران نیز بوده می‌گوید: با دستمزدی که با عنوان سیاهی‌لشکر در فیلم سربداران گرفتم، دوربین خریدم و شروع به عکاسی کردم و کارم از همان‌جا آغاز شد و اکنون در حال تهیه کتاب رجال دوره قاجار هستم. 3هزار قطعه عکس اورجینال تاریخی و 80هزار اسلاید و نگاتیو که همه مربوط به پایه عکاسی ایران و جهان می‌شود در اختیار من است. وی می‌افزاید: اگر سازمان میراث فرهنگی کمک کند، دنبال تاسیس موزه ملی عکس ایران هستم و در این مورد دوست دارم مانند آرشیو کتابخانه ملی سازمان میراث و مرکز اسناد نباشد که کسی دسترسی نداشته یا به ظاهر دسترسی داشته باشد. قصد دارم استفاده از این عکس‌ها را برای دانشجویان وقف کنم و آرشیو من مربوط به ملت ایران است.

http://hamshahrionline.ir/details/225333

مسئولان همچنان بی‌توجه‌اند

به گفته بسیاری از کارشناسان واردات سفال چینی در چند سال اخیر مشکلات فراوانی برای تولیدکنندگان سفال لالجین ایجاد کرده، اما چندی است که صحبت از کم شدن این واردات است و همین باعث شده سفالگران لالجین جانی دوباره بگیرند و به فکر احیای محصولات فراموش شده بیفتند. بنابراین اگر از تولیدکنندگان حمایت شود و دولت بپذیرد انرژی را با قیمت کمتری در اختیار سفالگر قرار دهد. 

 

 

 http://tnews.ir/تهران-امروز/C6B316138991.html#مسئولان-همچنان-بی-توجه-اند-تهدید-بازار-لالجین-با-س2

 

 

اقتصادایران آنلاین - فاطمه کاظمی: لالجین به‌عنوان پایتخت سفال ایران این روزها با مشکلات زیادی درگیر است. از یکسو موضوع از بین رفتن بافت هنری لالجین است که رغبت گردشگران را برای رفتن به این شهر کم کرده است و از سوی دیگر واردات بی‌رویه سفال از چین است که به گفته بسیاری از کارشناسان سفال لالجین را زمین زده و ضربه‌های زیادی به این هنر وارد کرده است. به علاوه این روزها موضوع سمی بودن ظروف لعاب‌دار لالجین مطرح است که به دو سال گذشته بازمی‌گردد اما به دلیل اهمال‌کاری و بی‌توجهی از سوی مسئولان سازمان میراث فرهنگی همدان چاره‌ای برای آن اندیشیده نشده است.


استفاده از سرب به دلیل کاهش هزینه‌ها

در ترکیبات رنگ سفال همیشه از سرب استفاده می‌شود، اما با گران شدن سوخت‌هایی مانند نفت و گاز که در کوره‌ها استفاده می‌شود به کار بردن سرب در رنگ سفال لعاب‌دار افزایش یافته است. یک کارشناس فرهنگی در این باره می‌گوید: برای پخت یک سفال معمولی در کوره‌ها حدود ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ درجه حرارت لازم است اما بیشتر سفالگران به دلیل گرانی سوخت حرارت کمتری در حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ درجه وارد می‌کنند که باعث می‌شود سمومی که در رنگ‌ها وجود دارند از بین نروند. «حسین زندی» می‌افزاید: علاوه بر این خود سرب یک ماده سمی است و اگر در ترکیب رنگ بیش از حد استفاده شود برای سلامتی مصرف‌کننده بسیار خطرناک است. پس باید بدانیم کاهش هزینه‌های تولید ظروف لعاب‌دار به قیمت به خطر افتادن سلامتی افراد تمام می‌شود.

مسئولان توجه نمی‌کنند

چندی پیش شرکت IKEA که یک شرکت تولیدکننده لیوان سفالی در سوئد است در فراخوانی از مردم سوئد خواست اگر لیوان لیدا که تولید این شرکت است را خریداری کرده‌اند به شرکت بازگردانند چرا که این لیوان‌ها به دلیل تحمل نکردن آب داغ قابل مصرف نیستند. حال صاحبان این شرکت را با مسئولان سازمان میراث فرهنگی همدان مقایسه کنید که بعد از گذشت دو سال از این مسئله هنوز اقدامی نکرده‌اند. زندی در این باره می‌گوید: در ایران نهاد خاصی وجود ندارد که بر این مسائل نظارت کند. سازمان میراث فرهنگی همدان از ۲ سال پیش از سوی کارشناسان تحت فشار است تا برای حل این مشکل راه حلی در نظر بگیرد، اما هنوز این سازمان واکنشی نشان نداده است. سوال ما این است که چرا چنین مسئله‌ای برای مسئولان میراث فرهنگی اهمیت ندارد؟ 


اروپا دیگر ظروف سفالی ایران را نمی‌خرد
زندی درباره تاثیر این مسئله بر کاهش صادرات ظروف لعاب‌دار به کشورهای دیگر می‌گوید: یکی از دلایل صادر نشدن سفال لالجین به اروپا همین مسئله سمی بودن است. اتحادیه اروپا به دلیل سمی بودن ظروف لعاب‌دار لالجین از وارد کردن آن خودداری می‌کند، اما مسئولان دلیل این مسئله را تحریم می‌دانند و حاضر به پذیرش این حقیقت نیستند. وی در ادامه می‌گوید: اگر نهادهای دولتی با شکل‌گیری نهادهای مدنی همکاری کنند و در این زمینه سختگیری نداشته باشند این نهادها راحت‌تر می‌توانند موضوع اطلاع‌رسانی و آموزش در این زمینه را پیگیری کنند. زندی به مشکل برداشت بی‌رویه از خاک لالجین نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: با برداشت بی‌رویه از خاک لالجین عملا این خاک باارزش به زباله و پسماند تبدیل می‌شود. در حالی که از همین پسماندهای سفال می‌توان ماده‌ای به نام «شاموت» تولید کرد که در فرآورده‌های صنایع نسوز کاربرد زیادی دارد. 


سفال؛ کالای تزئینی یا کاربردی؟

سربی بودن و سمی بودن ظروف لعاب‌دار شک و شبه‌ای ایجاد می‌کند مبنی بر اینکه آیا این ظروف قابل استفاده هستند یا نه؟ یک استاد دانشگاه در این باره می‌گوید: برای ورود به موضوع سمی بودن ظروف لعاب‌دار لالجین ابتدا باید به این مسئله بپردازیم که آیا سفال لالجین یک کالای تزئینی است یا یک کالای کاربردی؟ اگر استفاده از این ظروف تزئینی باشد و موضوع استحکام نیز مطرح نباشد سمی بودن خیلی مهم نیست اما اگر کاربردی باشد موضوع متفاوت است و صحبت از سلامتی مصرف‌کننده است. «مهدی کریمی منسوب» می‌افزاید: اگر از بعد تزئینی بودن به ظروف تولید لالجین نگاه کنیم این ظروف چه از لحاظ موتیس و چه از لحاظ طراحی بدنه از الگوی خاصی تبعیت نمی‌کند و تولیدکننده به نظر خودش هر چه بازار می‌پسندد را تولید می‌کند. 

همه چیز بر مبنای آزمون و خطاست و البته شانس مطرح است. وی تصریح می‌کند: در یک سفال تزئینی انواع لعاب‌هایی که استفاده می‌شود، بدنه‌هایی که به کار می‌رود و رنگ‌هایی که استفاده می‌شود خیلی مهم است، اما هیچ‌توجهی به این مسئله نمی‌شود. البته این به معنای آن نیست که در لالجین آثار خوب نداریم، اما افسوس ما از کم شدن این آثار خوب است که جذابیت‌های بالایی دارد. این کارشناس سفالگری درباره اهمیت رعایت شرایطی در تولید ظروف سفالی کاربردی می‌گوید: سفال کاربردی خصوصیاتی دارد که رعایت آن گریزناپذیر است. این ظروف باید از نظر طراحی، دسته، بدنه، ارتفاع، ضخامت و وزن کاربردی باشند اما متاسفانه در لالجین این شرایط رعایت نمی‌شود. 


ظروف سربی مشکل بهداشتی دارند

کریمی منسوب در ادامه درباره مشکلات ظروف سربی می‌گوید: در ظروف لعاب‌دار قدیمی یک ماده گیاهی به نام «قلیاب» استفاده می‌شد که به دلیل گیاهی بودن هیچ ضرری برای مصرف‌کننده نداشت اما در چند دهه اخیر به جای آن از سرب یا شیشه‌های سربی استفاده می‌شود. البته سرب نباید به‌طور کامل از سفال حذف شود، اما مشکل در میزان استفاده از سرب و حرارتی است که سرب در آن ذوب می‌شود. وی می‌گوید: از آنجاکه سرب به پایین آمدن دمای پخت کمک می‌کند بنابراین سفالگران برای کاهش هزینه تولید از سرب بیشتری استفاده می‌کنند و به اجبار نمی‌توانند محصول خوبی تولید کنند. از طرفی به دلیل اینکه کوره‌ها از نظر فنی مشکل‌دار هستند انرژی بالایی مصرف می‌کنند و همین هزینه‌های تولید را بالا می‌برد. اگر این کوره‌ها اصلاح شود و ایمنی و معماری آنها مورد بازبینی قرار بگیرد دیگر شاهد چنین مشکلاتی نخواهیم بود.


دولت حمایت کند

به گفته بسیاری از کارشناسان واردات سفال چینی در چند سال اخیر مشکلات فراوانی برای تولیدکنندگان سفال لالجین ایجاد کرد، اما چندی است که صحبت از کم شدن این واردات است و همین باعث شده سفالگران لالجین جانی دوباره بگیرند و به فکر احیای محصولات فراموش شده بیفتند. بنابراین اگر از تولیدکنندگان حمایت شود و دولت بپذیرد انرژی را با قیمت کمتری در اختیار سفالگر قرار دهد و از طرفی وزارت بهداشت و نهادهای مدنی در زمینه آموزش فعال‌تر شوند شاید دیگر شاهد این مشکلات نباشیم.

درگزین تا کاشان منتشر شد

 

درگزین تا کاشان منتشر شد

دو کتاب در یک جلد و از دو اقلیم

از تاریخنگار ، کتاب شناس ورجال شناس ارزنده ایران دکتر پرویز اذکایی بیش از 300 اثر منتشر شده است جدیدترین اثری که از این نویسنده به بازار آمده است، بازنشر کتاب «درگزین تا کاشان» است که از سوی انتشارات سوره تماشا شهر کاشان است.

خبرگزاری میراث فرهنگی- گروه میراث فرهنگی- از تاریخنگار ، کتاب شناس ورجال شناس ارزنده ایران دکتر پرویز اذکایی بیش از 300 اثر منتشر شده است جدیدترین اثری که از این نویسنده به بازار آمده است، بازنشر کتاب «درگزین تا کاشان» است که از سوی انتشارات سوره تماشا شهر کاشان است. ویرایش دوم درگزین تا کاشان با اضافات و تعلیقات ودر دوبخش تهیه شده است.

 گفتار یکم درگزین و گفتار دوم با عنوان کاشان آمده است . گفتار یکم با وضع جغرافیایی ، وجه تسمیه،منزل پارتی، وصف تاریخی سنی های درگزین، وضع مذهبی ، وزیران درگزینی ، ناموران دیگر ، آثار قدیمه، درگزین دیگروکتابنامه را در بر می گیرد.

بخش دیگر که به کاشان می پردازد، کوه بیکنی، کوه فین، تمدن سیلک ، شهر کاشی، قوم کاشی، ظهور کاسی، افول کاسی، کار کاشی ، مینا شهر و مستدرکات ونامنامه درخود جای داده است ودرپایان تعلیقات آمده است که در چاپ دوم به آن افزوده شده است . درخشان ترین بخش کتاب بخش درگزین است که تحقیقی جامع درباره منطقه درگزین که یکی مناطق باستانی در بخش رزن و فامنین همدان است.دکتر اذکایی با استفاده از ده ها منبع ایرانی و غربی این اثر را به علاقمندانش ارائه کرده است. و مهم ترین سخن در معرفی آن همان گفتار دکتر احسان یارشاطراست که به عنوان گلگشتی در انتشارات فارسی در فصلنامه ایران شناسی امریکا منتشر کرده است و در مقدمه این کتاب نیز آمده است: آنگاه، خود استاد دکتر یارشاطر بر حسب لطف عمیم خویش، یک کتاب گزاری درباره این اثر به عنوان« گلگشتی در انتشارات فارسی» نوشت که در فصلنامه «ایرانشناسی» منتشره در امریکا ( سال5،ش4، زمستان 1372) چاپ شد و از جمله در آن فرموده است:

« دقت مولف و مراجعه وی به تحقیقاتی که تا کنون به توسط محققان خارجی و ایرانی در موضوع های مورد بحث در این کتاب شده است ، و انبساط ها و نظرهای روشن او در هر باب سرمشقی است برای همه کسانی که به تحقیق در زمینه جغرافیای تاریخی علاقه مندند. البته می دانیم تنها « علاقه» کافی نیست، « محقق» بودن و سال های دراز از سرشوق کار کردن و همه منابع را از نظر گذرانیدن و عمری دود چراغ خوردن را باید پشتوانه آن علاقه قرار داد.....» (ص825).

در گفتار دوم به کاشان می پردازد که از پیدایش قوم کاشی آغاز می شود و پیشینه کاشان وتمدن سیلک  به نام جای های منطقه و ریشه شناسی مناطق نگاهی دارد. مقدمه نقادانه دکتر اذکایی به چاپ دوم کتاب  بسیار خواندنی است و بر جذابیت آن افزوده است. به ویژه اشاره هایی که به وضعیت باستانشناسی ، زبانشناسی ونامجاشناسی و نامزندشناسی در ایران دارد.

حسین زندی

http://chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=105611&Serv=4&SGr=32