الوند نوشت وبلاگی برای همدان شناسی

اجتماعی - فرهنگی - ادبی

الوند نوشت وبلاگی برای همدان شناسی

اجتماعی - فرهنگی - ادبی

َورکانه روستایی سنگی از دوران کهن

َورکانه روستایی سنگی از دوران کهن 

 

حسین زندی 

 

در فاصله 24کیلومتری شرق شهر همدان در کوهپایه الوند طبیعت زیبا، همراه با میراث فرهنگی غنی و دست هنرمند انسان به یاری هم بهشتی ساخته است به نام «ورکانه» که نگین گردشگری همدان اش می خوانند.

نام ورکانه:

پسوند و پیشوند «کانی» و «کانه» زینت بخش تعداد زیادی از روستاها و محله های قدیمی ایران است مانند «کانی سپی»، «هزار کانی»،«کانی دینار» و ... کانی یا کانه در زبان پهلوی و کردی امروز به معنی چشمه آمده است در اینجا نیز ورکانه را کنار چشمه معنی کرده اند این روستا دارای چشمه های بسیار زیباست که در هر چهار فصل طبیعت منطقه را سیراب می کنند.

پیشینه تاریخی روستا:

اغلب پژوهشگران قدمت این روستا را تا 400 سال تخمین زده اند اما در باور عامه مردم روستا روایت هایی از جابه جایی محل روستا وجود دارد مردم روستا معتقدند محل این روستا دوبار جابه جا شده است ابتدا این روستا در محلی با 2کیلومتر فاصله به نام «یه کانی» که باز پسوند کانی داشته است قرار داشته همچنین به محل دیگری به نام «مردوردی» اشاره می کنند (مر در زبان پهلوی به معنی غار است) و بر این باورند که روستاهای اشاره شده در اثر بارش بیش ازسنگین برف تخریب شده و چون خانه ها تحمل برف بیش از حد را نداشته است به محل پایین تری مهاجرت کرده اند هنوز این روستا بیش ترین حجم بارش برف را در بین روستاهای همدان دارد . در سال های پربارش ارتفاع برف در هر نوبت به بیش از یک متر می رسد . همچنین مردم روستا به سنگ قبرهایی اشاره می کنند که با خطی نامتعارف حکاکی شده است که توسط قاچاقچیان به سرقت رفته است.

 وجود نام جاهای باستانی در اطراف روستا شاهدی بر پیشینه کهن ورکانه است .

معماری روستا:

ورکانه یکی از روستاهای سنگی ایران است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. خانه های روستا با سنگ های لاشه ای ساخته شده و با تابش نور درخشندگی خاصی پیدا می کنند و با بارش باران تغییر رنگ می دهند به نظر می رسد استفاده از سنگ در معماری روستایی بی ارتباط با بارش سنگین برف نیست و تنها دیوارسنگی می تواند سنگینی برف را تحمل کند . در درون برخی خانه ها زاغه ها و غارهای دستکند زیبایی وجود دارد که پیش تر برای انبار آذوقه و نگهداری حیوانات استفاده می شده است . با اینکه این روستا در فهرست آثار ملی قرار گرفته است اما به دلیل عدم نظارت صحیح ساخت و ساز با مصالح جدید، معماری بوم آورد روستا دچار آسیب جدی شده است در سال های اخیر بر اساس تفاهم نامه سازمان میراث فرهنگی و بنیاد مسکن در جهت حفظ معماری سنتی و سنگفرش روستاها تلاش هایی انجام شده است اما همچنان مصالح غیربومی و عناصری مانند تیربرق،سیم کابل و... به زیبایی و چشم انداز محله ها آسیب زده است .

 

محصولات روستا:

مهم ترین تولید کشاورزی روستا گردو است که گونه های مختلف آن در این روستا به عمل می آید و  بیش تر باغ های اطراف روستا به این محصول اختصاص دارد اما سیب،انگور،زردآلو و دیگر میوه ها نیز در این باغ ها وجود دارد .

زبان مردم روستا:

مردم روستا به  دو لهجه از دو زبان صحبت می کنند عده ای به فارسی با لهجه خاص که گفته می شود از بقایای زبان پهلوی است و زمانی زبان فراگیر منطقه بوده صحبت می کنند که به زبان لری شباهت دارد و بخشی از مردم روستا به زبان کردی با لهجه لکی صحبت می کنند هر دو گویش در روستا رواج دارد و عناصر زبانی و ضرب المثل ها را در خود حفظ کرده است . 

  

جاذبه های دیگر ورکانه:

علاوه بر دره های طبیعی  اطراف روستا و چشمه های روستا که گردشگران را به سوی خود فرا می خواند این روستا یکی از مسیرهایی است که کوهنوردان از سراسر ایران برای صعود به کوه های الوند انتخاب می کنند.

این روستا زادگاه پرفسور توفیق موسیوند سازنده نخستین قلب مصنوعی جهان است و خانه اجدادی او همچنان از جاذبه های دیدنی روستا است 

ورکانه خواستگاه اصلاح نژاد اسب اصیل ایرانی:

یکی از جاذبه های مهم این روستا این است که اصلاح نژاد اسب ایرانی (نژاد خوزستانی) از این روستا شروع شده است .

در اواخر دهه چهل خانم مری لیلی قراگوزلو (چهره جهانی پرورش اسب) اصطبلی یا معماری منحصر به فرد با مصالح سنتی و سنگی در جنوب این روستا ساخت و تا آغاز انقلاب به پرورش و اصلاح نژاد اسب مشغول بود اما در سال های اخیر به دلیل بی توجهی این بنای زیبا تخریب شده است همچنین قلعه اربابی امیر طومان قراگوزلو جد مری لیلی قراگوزلو با پلان چلیپایی و مربوط به دوره قاجار در میان باغی زیبا قرار دارد که متاسفانه متروکه شده است و اصطبل قدیمی روستا مربوط به دوره قاجار است و توسط یکی از اهالی مورد استفاده قرار می گیرد .

اما با تدبیر و برنامه ریزی صحیح می توان از ظرفیت های ورکانه بهره برد ،اصطبل را پس از مرمت به موزه اسب ایران تبدیل کرد و هرساله به یاد زنده یاد مری لیلی قراگوزلو جشنواره اسب اصیل ایران را در این روستا برگزار کرد و در کنار جذب گردشگر نام و یاد گذشتگان را نیز زنده نگه داشت تا نام ورکانه مانند نگین بدرخشد . 

 

برای رفتن به روستای ورکانه از ابتدای جاده همدان به سمت ملایر راهی به سمت جنوب شرقی منشعب می شود پس از گذشتن از کنار دریاچه سداکباتان و روستاهای سرسبز یلفان ، شمس آباد و علی آباد به نگین گردشگری استان همدان خواهید رسید .  

 

این گزارش درسی و یکمین شماره ماهنامهء جهانگردان منتشر شده است