http://farheekhtegan.ir/fa/news/3033
در اهمیت و زیبایی منطقه گنجنامه همدان، بهویژه آبشار گنجنامه همین بس که
توانسته است داریوش و خشایار هخامنشی را به آنجا بکشاند تا در کنارش، ماندگارترین
آثارشان یعنی کتیبههای گنجنامه را حک کنند. قرار گرفتن گنجنامه در مسیر راه شاهی
که از همدان به عیلام کهن میرسید و وجود ضرابخانه حکومتی در رودخانه گنجنامه نشان
از اهمیت این منطقه دارد. کاوشهای باستانشناسی در منطقه میتوانست نکات بسیاری را
روشن کند. کوهها، قلهها، چشمهها و دشتهای آن جذابیتی بود که هر سال کوهنوردان و
طبیعتدوستان بسیاری را پذیرا بود و شاهان و سیاحان بسیاری از آن سخن گفتهاند
مانند ناصرالدین شاه قاجار، فلاندن، راولینسون و هزاران گردشگری که امروزه طبیعت
زیبا و کتیبههای باستانی گنجنامه به سوی خود میکشاند. این دو پدیده تاریخی و
طبیعی در کنار هم به خودی خود جاذبه بینظیری برای گردشگران است و نیازی به ایجاد
جاذبههای مصنوعی نیست؛ مهمتر اینکه در محلی که قابلیت ثبت جهانی را دارد نباید با
ساختوساز و تخریب جلوی این فرصت را گرفت.
اما از سال 1378 این منطقه را با نصب
پایههای بتنی بهعنوان محل احداث تلهکابین اختیار کردند. نصب پایههای اولیه که
بدون موافقت میراث فرهنگی همدان ایجاد شده بود با مخالفت دوستداران میراث فرهنگی و
فعالان محیطزیست مواجه شد بهطوری که حسین لقمانیان، نماینده وقت همدان در مجلس
این موضوع را پیگیری کرد. با این حال این مخالفتها راه به جایی نبرد و سازندگان
تنها محل استقرار پایهها را چند متری دورتر از آبشار و کتیبههای گنجنامه در نظر
گرفتند و در نهایت فاز نخست آن در دشت میشان اجرا شد و همچنان گسترش تاسیسات و
تجهیزات تفریحی ادامه پیدا کرد. همانگونه که دوستداران میراث فرهنگی پیشبینی کرده
بودند ادامه این روند به تخریب کوه الوند منتهی شد، بهطوری که این روزها حلقه
محاصره کتیبهها و آبشار گنجنامه تنگتر میشود و پیشروی تجهیزات تفریحی به سوی قله
الوند تخریبهای غیرقابل بازگشتی را به جای میگذارد.
خطرات پیش رو
در اینجا
به اختصار تنها به تعدادی از خطرات پیش روی ساخت تلهکابین و پیست اسکی در گنجنامه
اشاره میکنیم:
- دشت میشان به علت ساخت استخر تفریحی و استفاده از چشمههای
بالادست این دشت در حال خشک شدن است.
- ورود افرادی که آموزش کوهنوردی
ندیدهاند، منطقه را به محل انباشت زباله تبدیل کرده، بهطوری تلاشهای فعالان
محیطزیست برای پاکسازی تاثیری نداشته است.
- ایجاد تاسیسات باعث تغییر وضعیت
اکولوژیکی منطقه شده و پوشش گیاهی و جانوری آن را دچار آسیب جدی کرده و بسیاری از
گونهها در حال نابودی است.
- معماری بناهای ساختهشده به دلیل ناهمخوان بودن با
طبیعت منطقه، منظر طبیعی آن را خدشهدار کرده است.
- اما مساله قابل توجه در
باره تلهکابین این است که گفته میشود فناوری آن مربوط به چند دهه پیش بوده و به
صورت دست دوم تهیه شده است و از آنجا که مکرر دچار نقص فنی میشود و حتی افرادی نیز
دچار سانحه شدهاند، به نظر میرسد دارای استاندارد کافی و ایمنی مناسبی نیست. دیگر
اینکه در مکانیابی دچار اشتباه شدهاند، چراکه منطقه الوند در بادخیزترین نقطه
همدان واقع شده و به همین دلیل بیشتر فصول سال تلهکابین تعطیل است. همچنین فرسایش
خاک توسط بادهای منفی چهل درجه در زمستان بسیار زیاد است و مصالح و بتن استفاده شده
پاسخگوی این فرسایش نیست. حتی سنگها و صخرههای این منطقه دچار فرسایش شدید هستند
و تحمل چنین باری را ندارند. آنچه مسلم است این است که آسیب دیدن این تاسیسات موجب
تخریب هرچه بیشتر کتیبهها، آبشار و طبیعت گنجنامه خواهد شد. تنها پیشنهادی که
امروز میتوان داد این است که گسترش اماکن و تاسیسات تفریحی را متوقف کنند و بیش از
این موجب ویرانی جاذبههای الوند نشوند.
آیا تاسیسات تلهکابین گسترش
مییابد؟
افزون بر نگرانیهای همیشگی، این روزها اخباری به گوش میرسد که موجب
نگرانی فعالان محیطزیست و میراث فرهنگی را بیشتر کرده، گفته میشود به تازگی
مسوولان تلهکابین بخش دیگری از الوند را برای گسترش تاسیسات به جغرافیای این
مجموعه افزودهاند.
معاون اداره منابع طبیعی و آبخیزداری همدان اما میگوید:
واگذاریهایی که در حیطه منابع طبیعی انجام میشود باید طرح مصوب و موافقتنامه
اجرایی داشته باشد، شرکت تلهکابین هم از سازمان گردشگری کشور و هم اداره میراث
فرهنگی استان این موافقتنامه را دارد. اسفندیار خزایی میگوید: درباره واگذاریها
باید بگویم ما همه مجوزها را ندادهایم و مجوز بخش عظیمی را راه و شهرسازی داده
است. در اجرای ماده 10 زمین شهری، حریم «راه» را به راه و شهرسازی واگذار کردهایم
اما در هر حال تفاوتی نمیکند. ما کارگروههای مشترکی داریم که در این راستا فعالیت
میکنند. او ادامه میدهد: از لحاظ توسعهای طرحها و پروژههایی به استان میآید
که دارای ردیف اعتباری هستند و این ردیف اعتباری از طریق واحدهای ذیربط رصد
میشود. اگر این اعتبار و بودجه جذب نشود مشکلاتی برای استان ایجاد میشود، ما در
چارچوب قانون مجبوریم آن قسمتی که واجد شرایط است، واگذار کنیم.
معاون منابع
طبیعی همدان در ادامه میگوید: صرف اینکه یک جایی تلهکابین باشد، نمیتوان گفت
تخریب ایجاد میشود، اما طرحی که ایجاد میشود باید در راستای حفاظت از زیست بوم و
محیط طبیعی باشد. در مورد مجوز باید بگویم تماما قانونی است، البته پرونده تخلف هم
دارد که در محاکم مطرح شده است، اخطارهایی هم داده شده که توسعه پیدا نکند،
استانداری هم رصد کرده و ما نیز بهعنوان منابع طبیعی معتقدیم از ارتفاع 2800متر به
بالا جایگاه شهر و شهرسازی نیست.
اما پرسش اینجاست که این چارچوبها و
اتفاقهای قانونی چقدر در راستای حفظ منافع عمومی جامعه و حفاظت از محیطزیست بوده
است؟ و آیا میتوان در تمام کوهستانها تلهکابین ایجاد کرد؟
شماره 1298 تاریخ 6 بهمن 1392