الوند نوشت وبلاگی برای همدان شناسی
اجتماعی - فرهنگی - ادبیالوند نوشت وبلاگی برای همدان شناسی
اجتماعی - فرهنگی - ادبیدرباره من
گر به همه عمر خویش با تو برآرم دمی
حاصل عمر آن دمست باقی ایام رفت
ادامه...
« جشن اسپندگان و نکوداشت زن و زمین در تمدن ایران »
« جشن اسپندگان و نکوداشت زن و زمین در تمدن ایران »
حسین زندی
« هموند هیات راهبری انجمن ایران شناسی کهن دژ »
از آن جا که انسان موجودی اجتماعی و شادی نیاز و لازمه ی زندگی اجتماعی است , جشن و سرور به صورت نیاز همواره با انسان همراه است پیشینه ی برگزاری جشن ها گواه این است که از دیرباز شادمانی چه جایگاهی در ایران داشته و دارد , دکتر محمدعلی دادخواه به نقل از دکترمحمدی ملایری می نویسد : « غم , مطاعی شیطانی و شادی مایده ی رحمانی است و درگستره ی عظیم تمدن بشری غم و اندوه همیشه مایه ی تحجر و توقف و شادی و نشاط عامل پویایی و تحرک بشر بوده است و از انوشیروان است که هیچ شادمانی نیست که از امید جدا باشد »
حافظ می گوید :
دمی با غم به سر بردن جهان یک سرنمی ارزد / به می , بفروش دلق ما کزین بهتر نمی ارزد ایرانیان باستان شادی را موهبتی اهورایی و غم را اهریمنی می دانستند پژوهشگران , ایرانیان را مردمی شاد و بانشاط می دانند و می نویسند مردم در ایران باستان بیش از هفتاد روز ازسال را جشن می گرفته اند
برگزاری جشن ها به مناسبت های گوناگونی بوده است در روستا ها مناسبات , دهقانی وجنبه ی معیشتی داشته و درمراسم هایی چون کاشت ، داشت ، برداشت ، بارش باران ( این جشن امروزبه صورت مراسم باران خواهی و نماز باران برگزار میشود ) و جشن خرماتکانی برگزار می شد
اما جشن گرفتن در شهرها بیشترجنبه ی اجتماعی داشته و در مواردی جشن تنها در دربار مرسوم بوده است و جشن حکومتی به شمار می آیده و یا بر عکس ، مردم در مقابل حکومت جشن برگزار می کردند
از گونه های دیگرجشن های متداول در ایران می توان به جشن های ملی ، قومی ، محلی ، آیینی و مذهبی و....اشاره کرد یکی از این مناسبت ها اسپندارمذگان یا اسفندگان است که روز نکوداشت زن درایران باستان به شمارمی آید که در گاهمشاری قدیم پنج اسفند بوده است درمورد این روز جز در متون زرتشتی منبعی دردست نیست تا ازچگونگی برگزاری آن آگاه شد به همین بهانه موبدان زرتشتی آن را جشنی زرتشتی می پندارند در حالی که واقعیت های تاریخی پیشینیان را تنها با بررسی متون مقدس یک دین و با نادیده گرفتن جنبه های فرهنگی ، اجتماعی ، تاریخی و... آن نمی توان بررسی کرد.
در سروده های زرتشتی زنان آسمانی , الهه ها و ایزدبانوها ستایش می شوند و از زنان زمینی زمانی یاد می شود که نام دختر زرتشت به میان آید و یا وظیفه شرعی به زنان محول شود زنان فرمانبردار و عابد و زنانی که فرزند بسیار دارند مدام گرامی داشته می شوند البته با نادیده گرفته شدن زنان نازا ، زنان زشت رو و ضعیف ،و....
در خرده اوستا چنین آمده :« زنان دارنده ی فرزندان بسیار ، خاندان نیکو ، نیرومند ، خوش اندام و بلندبالا را می ستاییم » زمانی که زرتشت دخترش پور چیستا را به عقد جاماسب در می آورد دیگر دوشیزگان را نیز پند می دهد به همین دلیل نمی توان یقین داشت زنان فرودست جامعه در این جشن حضور داشته اند
اسفندگان نیز مانند دیگر مناسبت ها و جشن ها در طول زمان دچار تغییرات شده است اما با توجه به نقش اجتماعی زنان در ایران باستان می توان به جایگاه این روز درمیان مردم پی برد
از این جشن با نام های دیگری مانند :جشن آفرینش ، جشن زمین، جشن درخت کاری ، مردگیران و.... یاد می شود در یسنا آمده است : « ایدون این زمین ، زمینی که ما را در بر گرفته است و این زنان را نیز می ستاییم و آن زنانی را که از تو بشمارند ای اهورا مزدا ، و از راستی برگزیده , برخوردارند »
اما جنبه ی اجتماعی و مردمی این روز که امروز می توان بدان پافشاری کرد علاوه بر بزرگداشت زنان ، نکوداشت زمین است که به دلیل آلودگی محیط زیست دچاربحرا ن می باشد و درخت که از دیر باز در بین ایرانیان مقدس بوده , هرچند جنگل ها هر روز کوچک تر می شوند
ابوریحان در آثارالباقیه نام دیگر اسفندگان را مردگیران می نویسد و می گوید زنان دراین روز مرد انتخاب می کردند این مراسم یعنی مرد گرفتن زنان هنوز در مناطقی از ایران برگزار می شود در روستاهای قوچان سیزدهم نوروز و در مناطق مرکزی وآذربایجان در عید قربان جشن گرفته می شود
این جشن ها به علت پافشاری نابجا به باورهای کهن که در برخی موارد کورکورانه نیز هست گنگ و مبهم باقی مانده وخاصیت شادمانگی اش کمرنگ شده است و در بیشترموارد کاربرد امروزین ندارد پس باید برای زدودن غبار تعصب وکمرنگ شدن حاشیه ی خرافی جشن ها کوشش نمود
بااین همه نقش وجایگاه زن در ایران باستان را نه تنها نمی توان انکار کرد بلکه نمی توان با جامعه ی زن ستیز امروز برابر کرد علاوه بر مستشرقین و مورخین وآثار زرتشتیان که همگی گواه بر برابری زن ومرد و دارا بودن حقوق اولیه زنان ازجمله حق قضاوت ، حق پادشاهی و آزادی های دیگر است کتاب شاهنامه ، مهرهای سنگی ، سنگ نوشته ها ، لوح های گلی و اشیای زینتی زنان در دوره های تاریخی مختلف نشان از جایگاه ویژه ی زنان دراین سرزمین دارد
