گفتگوی منتشر نشده با شادروان دکتر پرویز ورجاوند

گفتگوی منتشر نشده با شادروان دکتر پرویز ورجاوندبه مناسبت روز دانشجو

حسین زندی

زنده یاد دکتر پرویز ورجاوند در سال 1313 به دنیا آمد و نوزدهم خرداد 1386 در تهران درگذشت . زندگی پرتلاطم او از جنبه های گوناگون علمی ، فرهنگی و سیاسی درخور اهمیت است .

پایه گذاری اولین روزنامه ی دانش آموزی ایران به نام «دانش آموز» در نوجوانی ، انتشار روزنامه ی «ایران آزاد» در اروپا، مسئولیت بخش مردم شناسی و ایلات و عشایر موسسه ی  تحقیقات علوم اجتماعی دانشگاه تهران ، مسئولیت مرکز آموزش برنامه ریزی خدمات جهان گردی، مشاور عالی و مشئول بخش تربیت کادر حفظ مرمت آثار باستانی سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ، انتشار مجله های باستان شناسی و هنر، فرهنگ و معماری ،عضو هیئت تحریریه مجله ی هنرو معماری و هنر و مردم، افزودن پژوهش های میدانی و برنامه های رشته ی باستان شناسی در سطح کارشناسی و کارشناسی ارشد، کاوش های باستان شناسی در هفت تپه ،بیشابور، تخت سلیمان و رصدخانه ی مراغه و دها سایت باستان شناسی دیگر ،بازگشایی سینما بعد از انقلاب ،ثبت تخت جمشید ،نقش جهان وچغازنبیل در یونسکو به عنوان میراث جهانی (با همکاری شهریار عدل)، همکاری با دایره المعارف ایرانیکا ، دایره المعارف تشیع، دانش نامه ی بزرگ فارسی ، دانش نامه ی زنان، دایره المعارف اسلامی ، وزارت فرهنگ و هنر دولت موقت ، نوشتن صدها مقاله و کتاب هایی چون 1-یادنامه ی دکتر صدیقی 2-پیشرفت و توسعه بر بنیاد هویت فرهنگی 3-روش بررسی و شناخت ایلات و عشایر 4-بامدی طایفه ای از بختیاری 5-ایران و قفقاز اران و شروان 6-میراث تمدن های ایرانی در سرزمین های آسیایی اتحاد شوروی 7-آثار ایرانی در موزه های اتحاد شوروی 8- سرزمین قزوین بررسی آثار و بناهای  باستانی و تاریخی قزوین 9-هنر معماری در سرزمین های اسلامی 10-خراسان و ماوراالنهر(آسیای میانه) 11-کاوش رصدخانه ی مراغه نگاهی به دانش ستاره شناسی ایران 12-سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین در سه جلد 13-سفرنامه ی جنوب 14-فهرست انتشارات  دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی....

فعالیت در نهضت ملی و جبهه ی ملی از 15 سالگی و از اولین فعالان کنفدراسیون دانشجویی در فرانسه، او سالها از عمرش را هم پیش و هم پس از انقلاب در زندان گذراند از سال 1329به جبهه ی ملی پیوست و تا پایان زندگی از چهره های تاثیرگذار این تشکل سیاسی بود بعد از انقلاب نیز سخنگوی جبهه ی ملی بود .

بزرگ ترین نگرانی زندگی پربارش ایران بود و جوانان و دانشجویان سرزمین اش . پس از انقلاب با همه ی پشتوانه ی علمی از دانشگاه  و دانشجو دور نگه داشته شد اما همواره در کنار هر فعالیتی با دانشجویان و فرزندان سرزمین اش همگام و همراه بود گفتگوی کوتاهی که در پی می آید از دلبستگی هایش به دانشجویان و دانشگاه حکایت دارد .

روانش شاد و یادش گرامی  

سوال:جناب دکتر شما در گفتگویی فرموده بودید که نهضت مقاومت ملی جریانی است که پس از شانزده آذر سال سی و دو به وجود آمد آیا معتقدید که این نهضت تحت تاثیر جنبش دانشجویی بوده ؟

پاسخ :نهضت مقاومت ملی را که من اشاره کرده ام همیشه ،بر اساس اسناد و مدارک موجود از فردای 28 مرداد شروع می شود در این جریان نیروی موثر در کنار بازار ونیروی محلات نیروی دانشجویی و دانش آموزی است یعنی در واقع فعالان میدانی ،آنهایی که در کار تظاهرات شرکت کردند،در برنامه های مختلف حضور پیدا کردند. به طور مثال در 30 تیر 1333تظاهرات گسترده ای که در شهر ری صورت گرفت عمده ی این تظاهرکنندگان را دانش آموزان و دانشجویان تشکیل دادند با توجه به شانزده  آذر در تمام مراسم بعد از این فاجعه ی ملی یعنی  سوم و هفتم و چهلم این حضور گسترده نیروهای دانش آموزی بود و بنابر این می شود گفت موتور جریان نهضت مقاومت ملی در ابعاد گسترده اش را نیروهای دانشجویی و دانش آموزی تشکیل می دادند که با همگامی قابل ملاحظه ی نیروهای محلات و نیروهای بازار توانستند نهضت مقاومت ملی را برای مدت قابل ملاحظه ای در توانمندترین وضعیت خودش روی پا نگه دارند .

سوال:پس بنابراین ورود نیکسون به ایران در آستانه شانزده آذر هم برای حاکمیت هم برای مردم یک مسئله فرعی بوده . دانشجویان همراه بازاریان و مردم از مدتی قبل در اعتراض به دادگاه دکتر مصدق فعالیت خود را آغاز کرده بودند حکومت نیز بدون توجه به عواقب این عمل وحشیانه با حمله به دانشگاه مرتکب چنین فاجعه ای شد و سه نفر از جوانان دانشجو (قندچی ،شریعت رضوی و بزرگ نیا)  را به شهادت رساند.

پاسخ:من این را همیشه توضیح داده ام چون یک عده برآنند که تنها پدیده ی شانزده آذر آن هم در آستانه ورود مقام خارجی را به عنوان یک واکنش در مقابل مسئله ی آمدن نیکسون تلقی بکنند. در حالی که دانشگاه تهران از چندین روز قبل در دو زمینه واکنش های فراوانی نشان داد. گردهمایی هایی داشت و تظاهراتی در دانشگاه صورت داد یکی در مورد محاکمه دکتر مصدق بود یکی در زمینه ی مسئله ی  تجدید رابطه با انگلستان ، که در مورد هر دو زمینه دانشگاه تهران موضع [گیری] داشت و تظاهرات می کرد و در آن روزی که این ها یورش بردند به دانشگاه تهران در شانزده آذر[ یک]در واقع حرکت گوشمالی دهنده بود برای این که فردا [که] نیکسون به ایران پا می گذارد با توجه به تظاهرات و گردهمایی های دانشجویان جلوی هر نوع اعتراض و جلوی هر نوع اقدام و تشنج را گرفته باشند و شرایطی به وجود بیاورند که دانشگاه تهران از یک موضع گیری گسترده در مسیر حرکت این آدم بر کنار باشد .

سوال:با توجه به گذشته ی جنبش دانشجویی (پیش از انقلاب) وضعیت دانشجویان را بعد از انقلاب چگونه ارزیابی می کنید و آینده ی این جنبش را در رابطه با حاکمیت  چگونه می بینید؟

پاسخ:این جنبش به هر حال در دوران بعد از انقلاب با همه  اینکه حاکمیت تمهیدات فراوانی را به کار برد تا بتواند محیط های دانشگاهی را از به اصطلاح فعالیت های سیاسی و موضع گیری در مقابل خودش دور بدارد توفیق پیدا نکرد . دست به حتی کار ساختن انجمن های اسلامی[موازی] کرده برای این که بتواند این ها را از نظر مالی و غیره زیر پوشش خودش نگه دارد اما سرانجام این توفیق به دست نیامد و ما شاهد این هستیم که طی چندین سال گذشته اکثریت انجمن ها تبدیل شدند به جریانی که بالاخره در قالب تحکیم وحدت توانستند یک نیروی موثر را در دانشگاه ها به وجود بیاورند .تلاش مجدد دستگاه حاکم برای متلاشی کردن تحکیم وحدت هم به جایی نرسید و نیروی اقلیت طیف شیراز نتوانست نیرویی باشد که قدرت چالش کردن [که] با اکثریت طیف علامه را به دست بیاورد در وضع موجود نیز شکی نیست که روند آینده ایران با حضور نیروی جوان و به ویژه جنبش دانشجویی گره خورده و این نیرو از توانمندی های فراوان برخوردار خواهد بود برای اینکه بتواند هوشمندانه در مسیری که منجر به این بشود که حاکمیت را وادار به تمکین از خواست های ملت بکند بتواند فعالیت کند .

سوال:با تشکر، در پایان اگر ناگفته ای در رابطه با شانزده آذر باقی مانده بفرمایید؟

پاسخ:هیچ ،جز اینکه شانزده آذر از نظر همه نیروهای دانشجویی باید به عنوان یک روز فراموش نشدنی و [یک] به اصطلاح نقطه عطف مورد توجه قرار بگیرد و به اعتبار بزرگداشت این روز باید نیروی دانشجویی تلاش بکند که این همبستگی و این یکپارچگی را که تا به حال علی رغم فشارهای حاکمیت توانسته حفظ بکند از این به بعد به صورت چشم گیرتری حفظ کند و بداند که رسالت بزرگی را به عهده دارد .

               با سپاس از زمانی که در اختیار ما قرار دادید.