پایتخت سفال ایران دیگر لالجین نیست

گفتگو حسین زندی دبیر پژوهشی انجمن ایران شناسی کهن دژ در خبرگزاری میراث فرهنگی درباره ی پایتخت سفال ایران در تاریخ 4 خرداد 1390

80 کارگاه سفال‌گری نیمه فعال که به روش سنتی مشغول به فعالیت هستند در لالجین سندی است بر اینکه لالجین دیگر پایتخت سفال ایران نیست. طبق آمار موجود تا اواخر دهه 60، 600 کارگاه سفالگری سنتی در لالجین فعال بود که هم اکنون از آن تعداد کمتر از 80 کارگاه سنتی، باقی مانده و در این میان تنها نام  2 کارگاه ثبت شده و کارگاه های چند صد ساله کاملا تخریب و تبدیل به آپارتمان شده‌اند.

خبرگزاری میراث فرهنگی_گروه صنایع دستی: وقتی پایتخت سفال ایران را به نام لالجین زدند، سفال لالجین جهانی بود. طبق آمار ارائه شده تا دهه60 ، لالجین برخوردار از 600 کارگاه سفالگری بود و بیش از 75 درصد از مردم در این رشته فعال بودند و مخارج زندگی شان را تامین می‌کردند. اما حالا از نام و شهرت جهانی لالجین تنها یادی باقی مانده درخاطره همان 80 کارگاه سفالگری سنتی که به زحمت مخارج زندگی روزمره شان را تامین می کنند و کارگاه های چندصد ساله را تبدیل به رستوران و آپارتمان می کنند.

حسین زندی دبیر پژوهشی انجمن ایران شناسی کهن دژ همدان با بیان این مطلب بهCHN گفت: از آنجایی که کارگاه های ثبت شده در لالجین به تعداد انگشتان دست نمی رسد و تنها 2 کارگاه در لالجین ثبت شده و در این راستا هیچ قانونی هم برای حفظ بافت های سنتی و کارگاه ها وجود ندارد از 600 کارگاهی که در اواخر دهه شصت گزارش شده است،امروز کمترازهشتاد کارگاه باقی مانده است.

وی با بیان اینکه این کارگاه ها در درون شهر قرار دارند و با رشد جمعیت شهر و تغییرات بافت ها دچار دگرگونی محسوسی شده اند ادامه داد: از یک سو مدیران شهری نتوانسته اند نیاز های مسکونی مردم را مدیریت کنند واز سوی دیگر نبود حمایت های دولتی، مالکان را ترغیب به تخریب اماکن و کارگاه های سنتی سفالگری کرده است درحال حاضر آپارتمان و رستوران به جای کارگاه هایی را گرفته است که  به گفته یکی از اعضای شورای شهر تنها دو کارگاه ثبت شده است در حالی که کارگاه های با سابقه چهارصد ساله در این شهر شناسایی شده است.

حسین زندی با اعتقاد براینکه یکی از تدابیری که در جهت حفظ و حراست از میراث تاریخی ، طبیعی و معنوی صورت می گیرد ثبت آثار در فهرست آثار ملی است تا گامی در جهت حفظ و نگهداری برداشته شود و از گزند تخریب و تغییر در امان بماند افزود: تجربه نشان داده است که با ایجاد تحول در صنعت گردشگری،بافت تاریخی ازساخت آپارتمان و فضاهای تجاری درآمدزایی بیشتری به دست می آورد این در حالی است که کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی بارها پیشنهاد داده اند این مکان ها ثبت ملی شوند و تبدیل به فرهنگسرا و موزه سفال شوند. اما غالب شدن منافع کوتاه مدت فعالیت کارگاه های سفال را به حداقل رسانده است.

دبیر پژوهشی انجمن ایران شناسی کهن دژ همدان ادامه داد: با اینکه سفال لالجین شهرتی جهانی دارد و صادرات سفال از منابع اصلی درآمدزایی مردمان این شهر محسوب می شود اما در سال های اخیر مسائل و معضلات عدیده ای آن را ازرونق انداخته و ورود سفال ارزان قیمت چینی تهدید جدی این صنعت به شمار می رود.

وی افزود:این درحالی است که برداشت بی رویه از خاک اطراف شهر باعث کمبود وتامین مواد اولیه خواهد شد و از آنجا که حجم تولیدات بسیار بالاست و کیفیت روز به روز تنزل می کند ضایعات و پسماندهای سفال ها هر روز افزون تر می شود. در واقع سفالگران جدید خاک لالجین را تبدیل به سفال شکسته و زباله می کنند که در گرداگرد شهر تلنبار شده و چهره زشتی به این شهر می بخشد.

به اعتقاد زندی با ثبت این آثار و استفاده از نیروهای داوطلب و برانگیختن حس مسئولیت پذیری شهروندان و آموزش آنها می توان به نگهداری و حفظ این آثار کمک کرد. همچنین با شهرک سازی در اطراف شهر قدیم و انتقال اماکن مسکونی و اداری به خارج از شهر می توان از تخریب بیشتر خانه ها و کارگاه های قدیمی جلوگیری کرد و از این فضاها به عنوان موزه سفال و آموزشگاه سفالگری استفاده کرد.

این درحالی است که کارگاه های سنتی سفالگری شهرستان لالجین در استان همدان به لحاظ سازه و بنای کارگاهی وهمچنین ابزارها ، وسایل و دستگاه های سفالگری از قدمت تاریخی برخوردارند و می توانند به عنوان جاذبه ای فرهنگی و تاریخی مورد توجه قرار گیرند اما به دلیل عدم برنامه ریزی و مدیریت شهری آسیب های جدی بر پیکره شهر وارد شده است و نگرانی دوستداران و فعالان میراث فرهنگی را به دنبال داشته است گفته می شود شیوه سفالگری سنتی نه تنها به عنوان میراث تاریخی بلکه به درحوزه میراث معنوی جایگاه ویژه ای به خود اختصاص می دهد چرا که بدون فناوری روز و ابزارهای برقی و ماشین های مدرن انجام می شد و قدمت اش به سالیان دراز می‌رسد.